بررسی معاهده 20 ساله ایران و روسیه (بخش انرژی): ایران مرکز ترانزیت گاز در منطقه می‌شود ۱۴۰۳/۱۱/۰۱
بررسی معاهده 20 ساله ایران و روسیه (بخش انرژی):
ایران مرکز ترانزیت گاز در منطقه می‌شود
۱۴۰۳/۱۱/۰۱
بند 22 معاهده 20 ساله ایران و روسیه به همکاری‌ها در بخش نفت و گاز مربوط است که در صورت اجرا، ایران به مرکز ترانزیت و هاب گازی منطقه تبدیل می‌شود.
به گزارش کیهان، بند ۲۲ معاهده 20 ساله ایران و روسیه که روز جمعه به امضای رؤسای جمهور دو کشور رسید، به همکاری در حوزه انرژی اختصاص دارد؛ بر این اساس طرف‌های متعاهد همکاری در حوزه نفت و گاز را بر اساس اصول برابری و سودمندی متقابل گسترش خواهند داد و اقداماتی را برای افزایش امنیت انرژی طرف‌های متعاهد از طریق استفاده بهینه از منابع سوخت و انرژی اتخاذ خواهند کرد.
همکاری علمی و فنی، تبادل تجربیات و به‌کارگیری فناوری‌های روز و پیشرفته در استخراج، فرآوری و حمل‌ونقل نفت و گاز؛ مساعدت به شرکت‌ها و سازمان‌های ایرانی و روسی در بخش سوخت و انرژی جهت گسترش همکاری‌ها از جمله عرضه انرژی و عملیات سوآپ؛ تشویق سرمایه‌گذاری در چارچوب همکاری دوجانبه در پروژه‌های توسعه میادین نفتی و گازی در قلمرو طرف‌های متعاهد از جمله موارد همکاری‌ها بر اساس بند 22 معاهده است.
همچنین تشویق پروژه‌های زیربنایی حائز اهمیت برای تأمین امنیت انرژی جهانی و منطقه‌ای؛ تأمین دسترسی بدون تبعیض به بازارهای بین‌المللی انرژی و افزایش رقابت‌پذیری آنها؛ همکاری و اجرای یک سیاست هماهنگ در چارچوب مجامع بین‌المللی انرژی مانند مجمع کشورهای صادرکننده گاز و اوپک پلاس از دیگر موارد همکاری‌ها بر اساس بند 22 معاهده است.
علاوه‌بر این، طرف‌های متعاهد سطح همکاری، تبادل نظر و تجربیات در زمینه منابع تجدیدپذیر انرژی را ارتقا خواهند داد.
ضمن اینکه بر اساس ماده ۲۳ این معاهده، طرف‌های متعاهد به توسعه و گسترش روابط بلندمدت و متقابلاً سودمند به‌منظور اجرای پروژه‌های مشترک در زمینه استفاده صلح‌آمیز از انرژی اتمی از جمله احداث تأسیسات انرژی هسته‌ای مبادرت خواهند نمود.
جزئیات توافق گازی با روسیه
روز جمعه جزئیاتی از توافق گازی بین ایران و روسیه اعلام شد که طبق آن قرار است 55 میلیارد مترمکعب گاز روسیه از مسیر آذربایجان به ایران ترانزیت شود. ولادیمیر پوتین در این باره گفت: «اجرای کامل این پروژه، سالانه ۵۵ میلیارد متر مکعب گاز روسیه را به ایران انتقال می‌دهد، اما فاز اولیه با مقادیر کم و بیش از دو میلیارد متر مکعب آغاز خواهد شد.»
گفته می‌شود که هزینه ایجاد زیرساخت‌های لازم، از جمله احتمال ساخت خط لوله گاز از شمال به جنوب ایران، برعهده روسیه خواهد بود. برآوردها نشان می‌دهد که این پروژه می‌تواند سالانه 10 تا 12 میلیارد دلار گردش مالی داشته باشد.
«سرگئی سیویلف»؛ وزیر انرژی روسیه هم پس از پایان مذاکرات اعلام کرد که «پروژه خط لوله گاز روسیه- ایران امضا شده و حجم صادرات قبلاً مشخص شده است. در مرحله اول، حجم کمی گاز، حدود دو میلیارد مترمکعب در سال منتقل خواهد شد اما توافق اولیه بر سر این است که ما این حجم را به 55 میلیارد مترمکعب افزایش دهیم.»
ایران در صورت اجرای بند 22 معاهده 20 ساله با روسیه، در گام‌های اول به مرکز ترانزیت و هاب گازی غرب و جنوب آسیا تبدیل می‌شود و امکان گسترش آن به کل سه قاره آسیا، آفریقا و اروپا وجود دارد.
سابقه توافق گازی با روسیه
فرشاد جامع؛ کارشناس انرژی در رابطه با توافق گازی ایران و روسیه در گفت‌وگو با تسنیم گفت: «مهم‌ترین قرارداد گازی تاریخ ایران در زمان شهید رئیسی و در ابتدای سال 1403 به امضا رسید که تا سقف 300 میلیون مترمکعب در روز امکان همکاری گازی بین ایران و روسیه را فراهم کرده است. بنابراین، اولین گام واردات گاز از روسیه با توافق شهید رئیسی و پوتین انجام گرفت و براین اساس درباره واردات سالانه 55 میلیارد متر مکعب به توافق رسیدند.»
گفتنی است در ژوئن 2024 (تیرماه سال جاری) «گازپروم» و شرکت ملی گاز ایران یک تفاهم‌نامه راهبردی برای صادرات گاز طبیعی روسیه به ایران امضا کردند.
هاب گازی منطقه
این کارشناس انرژی در رابطه با اهمیت نقش راهبردی ایران در زمینه تعاملات گازی منطقه گفت: «هاب گازی ایران به عنوان یکی از مهم‌ترین نقاط ترانزیت کالا و انرژی در منطقه شناخته می‌شود. در این بین یکی از مهم‌ترین زیرساخت‌های کشور، خطوط لوله سراسری کشور است که موجب شده هر نقطه مرزی کشور دارای ارتباط گازی بین ایران و کشورهای همسایه دارد.»
او افزود: «مهم‌ترین پازل برای تکمیل توافق و همکاری گسترده گازی ایران و روسیه، اتصال مستقیم گازی ایران به روسیه و سپس اتصال مستقیم ایران به هند با خط لوله است تا ایران نقطه اصلی انتقال گاز روسیه به هند باشد.»
در این زمینه محمد خطیبی؛ کارشناس ارشد حوزه انرژی درخصوص معاهده امضا شده بین ایران و روسیه و تاثیر آن به ایسنا گفت: «همسایگان ما تقاضای بیشتری برای گاز دارند که در صورت تحقق این مسئله می‌توانیم اتفاقات مثبتی را رقم بزنیم. اگر بتوانیم بازارهایی را ایجاد کنیم که تاکنون راه آن باز نبوده، می‌توانیم در افزایش امنیت انرژی گام برداریم.»
او افزود: «تاکنون روسیه صادرات گاز به ایران نداشته است اما با تحقق این مسئله، ایران می‌تواند به یک هاب انرژی تبدیل شود. این موضوع می‌تواند در بخش‌های دیگر همچون نفت و فرآورده‌های نفتی نیز اجرائی شود.»
چالش مسیرهای انتقال گاز
توافق بر سر انتقال گاز روسیه به ایران در حالی صورت گرفته که مسیر این انتقال، بحث‌برانگیز شده است. «سرگئی سیویلف»؛ وزیر انرژی روسیه پس از پایان مذاکرات اعلام کرد که «پروژه خط لوله گاز روسیه- ایران امضا شده و از طریق جمهوری آذربایجان عبور خواهد کرد. مسیر به طور کامل مشخص شده است. در حال حاضر در مرحله نهائی مذاکرات، یعنی تعیین قیمت هستیم. حجم صادرات قبلاً مشخص شده است. در مرحله اول، حجم کمی گاز، حدود دو میلیارد مترمکعب در سال منتقل خواهد شد اما توافق اولیه بر سر این است که ما این حجم را به 55 میلیارد مترمکعب افزایش دهیم.»
با این‌حال منابع آگاه روسیه گفتند که امکان انتقال گاز از مسیرهای دیگر همچون آسیای میانه هم وجود دارد. انتقال گاز روسیه به ایران از سه مسیر خشکی قزاقستان- ازبکستان- ترکمنستان یا آذربایجان یا گرجستان- ارمنستان، گاز روسیه و یک راه آبی؛ یعنی بستر دریای خزر امکان‌پذیر است.
کارشناسان معتقدند با وجود رویکرد خصمانه علی‌اف در جمهوری آذربایجان علیه ایران، بهتر بود که دو کشور ابتدا ترانزیت گاز از مسیر ارمنستان را پیگیری می‌کردند؛ زیرا این کشور برخلاف جمهوری آذربایجان، رویای تبدیل شدن به هاب گازی را ندارد و رویکرد همیشگی‌اش نسبت به ایران، همکاری بوده است.
ضمن اینکه مسیر گرجستان و ارمنستان به عنوان گزینه‌ای امن‌تر و کم‌هزینه‌تر نسبت به مسیر آذربایجان مطرح می‌شود. بنابراین، ایران باید با دیپلماسی فعال، زمینه صادرات گاز روسیه از مسیری غیر از جمهوری آذربایجان را دنبال کند.
بخشی از گاز صادراتی روسیه به ایران برای مصرف داخلی کشورمان و بخش دیگر برای صادرات به همسایگان صورت می‌گیرد. این در حالی است در سال 2023، ایران تنها 14 میلیارد مترمکعب گاز به ترکیه و عراق و همچنین حدود 400 میلیون مترمکعب گاز به ارمنستان صادر کرده است.
افزایش امنیت انرژی
معاهده جامع ایران و روسیه فصل جدیدی در افزایش امنیت انرژی گشوده است. محمد خطیبی؛ کارشناس ارشد حوزه انرژی درخصوص معاهده امضا شده بین ایران و روسیه و تاثیر آن در تحقق امنیت انرژی گفت: «با اجرائی شدن بندهای معاهده اخیر می‌توانیم شاهد افزایش امنیت انرژی باشیم. ضمن اینکه اجرای این موضوع یک بازی دو سر برد برای ایران و روسیه است.»
وی افزود: «یکی از بندهای این معاهده واردات گاز از روسیه و صادرات مجدد آن است؛ این موضوع می‌تواند کمبودها را برطرف کند و صادرات نیز می‌تواند ارزآوری برای کشور داشته باشد.»
گفتنی است، ایران با برخورداری از دومین ذخایر گازی متعارف جهان و رتبه سوم در تولید گاز، یکی از قدرت‌های بزرگ در این حوزه محسوب می‌شود. با این حال، سهم ایران در تجارت جهانی گاز کمتر از دو درصد است.
بر اساس سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی و برنامه هفتم توسعه کشور، هدف‌گذاری شده است که سهم ایران از صادرات گاز از ۱۸ میلیارد متر مکعب کنونی به ۴۰ میلیارد متر مکعب در سال برسد.
سرمایه‌گذاری روسیه در میادین نفت و گاز ایران
انتقال فناوری و سرمایه‌گذاری در میادین نفتی و گازی از دیگر موارد تصریح شده در بند 22 معاهده ایران و روسیه است.
در همین زمینه محسن پاک‌نژاد؛ وزیر نفت گفت: «شرکت‌های روسی هفت میلیارد و 500 میلیون دلار در میدان‌های نفت و گاز ایران سرمایه‌گذاری کردند و در حال اجرای پروژه هستند و این پروژه‌ها پیشرفت‌های قابل توجهی داشته است.»
این اظهارات نشان می‌دهد با پیگیری‌های شخص شهید رئیسی و دولت سیزدهم، حتی قبل از امضای معاهده جامع بین دو کشور و بدون بهانه‌هایی مانند FATF، سرمایه‌گذاری خارجی قابل قبولی در صنعت نفت کشور جذب شده و زمینه امضای قرارداد بلندمدت فراهم شده است.
شایسته است دولت چهاردهم نیز با تکیه بر توان داخل و همکاری با همسایگان و کشورهای همسو در منطقه، از ظرفیت‌های بزرگی که اطراف ما قرار دارد بهره‌برداری کند.
تاریخ خبر: ۱٤۰۳/۱۱/۰۲، ۰۶:٤٤:۰۷ بازدیدها: 49