در استان تهران نيز هنوز آثار برخي از كاروانسراها باقي مانده است. كاروانسراي ديرگچين در جنوب ورامين مربوط به دورة ساساني؛ رباط كريم در مسير جاده تهران، ساوه مربوط به سال 1240 ق؛ شاه عباسي كرج مربوط به دوران صفوي؛ عين الرشيد در محدوده پارك ملي كوير مركزي ايران در 152 كيلومتري جنوب شرقي تهران؛ قصر بهرام در نزديكي كاروانسراي عين‌الرشيد، ينگه امام در جاده كرج به قزوين مربوط به دوران شاه عباسي.
البته بسياري از كاروانسراهاي باستاني از بين رفته و اثري از آن باقي نمانده است ولي مي‌توان در منطقه‌اي مانند محل فعلي بازار تهران به همان دلايلي كه در نكته اول گذشت، احتمال داد كه كاروانسرايي با امكانات مناسب كه قطعاً شامل مسجد نيز بوده وجود داشته است.
3ـ پس از فتح مدائن بین سال 13 تا 15 ق اولین مسجد در قلمرو ساسانی ساخته شد. تا سال 99 ق تمام سرزمین ایران تحت فتوحات سپاهیان اسلام قرار گرفت و با گرویدن مشتاقانه بسیاری از ایرانیان به دین اسلام تعداد فراوانی از معابد و آتشکده‌های زرتشتیان متروک ماند و به مرور زمان به دست همان گروندگان به مساجد تبدیل گردید.
در واقع معابد همه ادیان شباهت‌هایی به هم دارند و دارای غرفه‌ها و شبستان‌ها و تأسیسات موردنیاز مراجعه کنندگان است لذا تبدیل آن از حالتی به حالت دیگر آسانتر از ویران کردن و ساختن مجدد است. زیرا شالودة آماده و قابل دسترسی دارد و از جهت مرغوبیت مکانی معمولاً در بهترین و پررونق‌ترین نقطه شهر یا روستا قرار دارد و امکان رفت و آمد راحتر برای اهالی را فراهم می‌آورد.
درباره مسجد جامع تهران به ویژه شبستان مرحوم شاه‌آبادی نیز این گمان وجود دارد و بررسی برخی از کارشناسان احتمال آن را قوت می‌بخشد.
حجت‌الاسلام حاج محمود سعيدي تهراني، امام جماعت فعلي مسجد چهلستون مسجد جامع و فرزند مرحوم آيت‌الله شيخ حسن سعيد تهراني مي‌گويد:
« مسجد جامع يك مسجد جامع عتيق است كه سه شبستان دارد كه مي‌گويند مربوط به عهد صفويه است. برخي هم مي‌گويند آثار آتشكده بوده و سپس در طول زمان به مسجد تبديل شده است. قديمي‌ها گفته‌اند كه در مسجد مرحوم شاه‌آبادي آثار نوعي دودكش بوده است. البته در آن زمان تهران شهر نبوده ولي چون محل گذر بوده، كاروان‌ها اتراق مي‌كردند چون فضا مناسب بوده و آب و هواي خوب داشته، مسجدي نيز در اين‌جا ساخته شده است. حتي گفته‌اند كه در قديم‌الايام مسجد اهل تسنن بوده است ... در مورد شبستان گرمخانه كه مرحوم آيت‌الله غلامحسين جعفري در آن نماز مي‌خواند گفته شده كه محل استراحت مسافرين بوده و بعد اين موقعيت از بين رفته و به مسجد تبديل شده است.»
آقاي محمدحسين ابراهيم‌زاده از اعضاي هيأت امناي مسجد جامع مي‌گويد:
«كارشناسان دربارة شبستان آيت‌الله شاه‌آبادي گفته‌اندكه آتشكده بوده و سپس به مسجد تبديل گرديده است و ظاهراً آثاري از آل‌بويه در اين مكان نيز بوده است.»
آقاي عبدالزهراء ابراهيم‌زاده نيز مي‌گويد:
« مسجد جامع داراي هفت مسجد است كه به نام مساجد سبعه نام برده مي‌شود. هركدام از اين مساجد يك قدمتي دارد. اولين مسجد اين‌جا كه مسجد آيت‌الله شاه‌آبادي است به روايت باستان‌شناسان و ميراث فرهنگي مربوط به معابد زرتشتيان و آتشكده بوده است. باستان‌شناسان مي‌گويند كه اين قسمت از تهران قبل از ري ابنيه‌اي داشته و من اين مطلب را به نقل از آقاي دكتر مختاري رئيس احياء و بازسازي تهران قديم مي‌گويم. وقف‌نامه‌هايي هم كه موجود است سابقه‌اي در حدود 500سال دارد.»
البته وجود ابنيه‌اي در اين منطقه قبل از ري با توجه به سابقه چهار تا هشت هزار سالة ري درست به نظر نمي‌آيد ولي بازتابي از سابقه تاريخي اين منطقه پيش از اسلام را مي‌توان نتيجه گرفت. چنان‌كه در مقالة نامبرده قدمت مسجد جامع هزار سال عنوان گرديده است.
آقاي حسين قره‌خاني كارشناس سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري استان تهران معتقد است كه:
«محلي كه مسجد جامع در آن قرار دارد نخستين هسته شكل‌گيري بافت تهران به شمار مي‌رود.»
پژوهشگر دیگری در تحقيقات ميداني خود دربارة مسجد جامع مي‌نويسد:
« پژوهش‌هاي باستان شناختي كه تاكنون در محل مسجد صورت گرفته و داده‌هاي آن حاكي از وجود لايه‌هاي زيستي سده‌هاي 4 ـ 7 ق، 10 ـ 13 م در زيربناي كنوني و استفاده از مصالح آنها از جمله آجرهاي سدة 4ق در بخش‌هايي از ساختمان است. اگرچه باستان‌شناسان در پژوهش‌هاي محدود خود به بقاياي معماري‌اي كه نشان‌دهندة بناي مسجد باشد، دست نيافته‌اند، اما با توجه به سنت مسلمانان در ايران كه در بازسازي و نوسازي مساجد محل آن را تغيير نمي‌دادند و از مصالح و تزئينات آن استفاده مي‌كردند، مي‌توان گفت كه بناي كنوني مسجدجامع تهران (هرچند كه منظر امروزش كهن‌تر از سدة 13 ق را نشان نمي‌دهد) احتمالاً در محل مسجد اولية كهني برپا شده و طي سده‌ها تغييراتي اساسي يافته است و از اين‌رو داراي نقشة مشخص مساجد نيست.»