10 - شرحی از ماجرای غم‌انگیز ویرانی و اشغال 418 روستای فلسطین - سرنوشت روستاهای اشغالی فلسطین ۱۴۰۳/۰۵/۲۸
شرحی از ماجرای غم‌انگیز ویرانی و اشغال 418 روستای فلسطین - 10
سرنوشت روستاهای اشغالی فلسطین
۱۴۰۳/۰۵/۲۸
ولید الخالدی
ترجمه امیرحسین بابالار
تلّ الشوک1
موقعيت:
PGR: 193211
فاصله تا بيسان: 5 كيلومتر
متوسط ارتفاع: 100 متر پایین‌تر از سطح دریا
تملك و کاربری زمين‌های روستا در سال 45 / 1944 (هكتار):
مالكيت کاربری
عرب: 5/6 زراعی: 3/316
يهودي: 6/311 درصد از كل: 86 درصد
مشاع: 4/50 عمارت ساختماني : سندی در دست نیست.
مجموع: 5/368
جمعيت:
سال 1931: 41 نفر
سال 45 / 1944: 120 نفر
تعداد خانه‌ها (سال 1931): 11 باب
تلّ الشوک پيش از 1948
روستا در منطقه‌ای بین رودخانۀ جمّاعين2 (در شمال) و مسیل وادی الجوسق3 (در جنوب)، بر روی زمینی مسطح که شیب آن تدریجاً به سمت شمال شرق می‌رفت و در نزدیکی کوهپایه‌های الفقوعة4 (که به کوه‌های جيلبوع5 نیز شهرت دارند) واقع شده بود. چشمۀ عين الجوسق در 5/0 کیلومتری جنوب محوطۀ روستا از دل زمین می‌جوشید و سدّی مجهّز به یک آسیاب آبی در حدود 200 متری غرب روستا وجود داشت. روستای تلّ الشوک به واسطۀ جاده‌های فرعی مستقیماً به بيسان مرتبط می‌شد، ارتباط آن با روستاهای همجوار نیز از طریق مسیرهای خاکی (مالرو) فراهم می‌شد. روستا طرحی مستطیلی شکل داشت. ساکنین آن مسلمان بودند.
در سال 45/1944 جمعاً 3/3 هکتار از آنچه از زمینهای روستا باقی مانده بود به کشت غلات و حبوبات اختصاص می‌یافت؛ 4/1 هکتار نیز آبیاری شده و یا برای احداث باغات مورد استفاده قرار می‌گرفت. همان‌گونه که از نام روستا برمی‌آید تلّ الشوک بر روی تپه‌ای ساخته شده بود که آثار به جای مانده از ابنیۀ کهن و اولیه در آن مشهود بود.
بر روی سطح تپۀ مجاور، به نام تلّ الشيخ حمود (192211) ستون‌های گرانیتی پیدا شده است.
اشغال روستا و اخراج ساكنین آن سندی در دست نیست.
آبادي‌هاي اسرائيلي در زمين‌هاي روستا
هیچ آبادی اسرائیلی‌ای بر روی زمینهای روستا ساخته نشده است.
روستا در حال حاضر
هیچ اثری از روستا باقی نمانده است. محوطۀ خود روستا با علف‌های هرز و بوته‌های خاردار پوشانده شده و کانالی در عرض آن حفر گردیده است. دو درخت بزرگ اُکالیپتوس را می‌توان بر روی محوطۀ روستا مشاهده کرد. زمینهای اطراف مسیل وادی الجوسق توسط ساکنین آبادی نیر داوید6 زیر کشت می‌روند. این آبادی در سال 1936 بر روی زمینهای روستای مجاور، الساخنة ساخته شده است.
جبّول7
موقعيت:
PGR: 198219
فاصله تا بيسان: 7 كيلومتر
متوسط ارتفاع: 100 متر
تملك و کاربری زمين‌های روستا در سال 45 / 1944 (هكتار):
(به انضمام آبادي يهودي بيت يوسف8)
مالكيت کاربری
عرب: 7/540 زراعی: 2/439
يهودي: 2 درصد از كل: 29%
مشاع: 970 عمارت ساختماني : 3/3
مجموع: 7/1512
جمعيت:
سال 1931: 218 نفر
سال 45 / 1944: 420 نفر (250 عرب و 170 يهودي آبادي بيت يوسف)
تعداد خانه‌ها (سال 1931): 50 باب
جبّول پيش از 1948
روستای جبّول بر فراز تپه‌اي بر لبۀ درّۀ بيسان قرار داشت و از جنوب غرب به مسيل وادی يُبلي9 مشرف بود. مسيل وادی العشّة 10 از وسط زمين‌هاي جنوبی روستا عبور مي‌كرد. یک جادۀ فرعي روستا را به جادۀ بيسان - اريحا، و جاده‌هاي ديگر آن را به روستاهاي اطراف متصل مي‌كردند. اين محوطه به احتمال زياد در دوران رومي با نام گبول 11 و به احتمال بيشتر گبولا 12 شناخته مي‌شده است. صليبيان هم با نام گبول از آن ياد مي‌كردند، كه احتمالاً برگرفته از كلمۀ عبري مورد استفاده براي «محدوده» باشد. در سال 1596، جبّول مزرعه‌اي خراجگزار حكومت بود.
[Al-Bakhit and al-Humud 1989a:59] در قرن نوزدهم، روستاي جبّول بر زميني پست قرار داشت و از سنگ و گل ساخته شده بود. روستا داراي طرحي دایره‌ای‌شکل بود و خانه‌هاي آن از سمت مركز به اطراف پراكنده شده بودند. بخش مسكوني روستا در محاصرۀ زمين‌هاي زراعي قرار گرفته بود. شبكه‌اي از كوچه‌هاي باريك از مركز روستا منشعب شده و به جاده‌هايي كه روستا را به جاده‌هاي ديگر مرتبط مي‌کردند وصل مي‌شدند.
جبّول كه كل ساکنینش مسلمان بودند، مسجد كوچكی داشت و بقعه‌اي گنبددار در درون آن كه در جنوب آن واقع شده بود. چند دکان هم در آن وجود داشت. اهالي روستا در مواردی همچون تحصيلات، مراقبت‌هاي بهداشتي، تجارت و ساير خدمات متّكي به بيسان و روستاي كوكب الهوا 13 بودند.
آب مورد نیاز اهالی روستا از طريق چشم‌هاي كه در شرق روستا قرار داشت تأمين مي‌شد.
آنها به كشت ديم غلات، و تولید سبزيجات و انواع ميوه‌ها بر روي زمين‌هاي خود مي‌پرداختند. در سال 45/1944 جمعاً 7/436 هكتار از اراضي روستا به كشت غلات و حبوبات اختصاص می‌یافت؛ 5/0 هكتار هم آبياري شده و يا براي احداث باغات به‌كار گرفته مي‌شد. از زمين‌هاي مرتفع پیرامون روستا هم به عنوان چراگاه استفاده مي‌شد.
اشغال روستا و اخراج ساكنین آن
سندی در دست نیست.
آبادي‌هاي اسرائيلي در زمين‌هاي روستا
هيچ آبادي اسرائيلي‌اي بر روي زمين‌هاي روستا احداث نشده است. آبادي بيت يوسف (202218) در سال 1937 بر روي زمين‌هاي متعلق به روستاي زبعة14 در حدود
دو كيلومتري جنوب شرق جبّول احداث شد.
مزرعه‌اي به نام دوشن 15 (201215) هم كه در سال 1955 بر روي زمين‌هاي متعلق به روستاي زبعة تأسيس شده به محوطة روستا نزديك است.
روستا در حال حاضر
خانه‌هاي روستا به قلوه سنگ و آوار تبديل شده و پيرامون آنها را درختان و گياهان خاردار و هرز فراگرفته است. زمين‌هاي اطراف آن نيز زير كشت مي‌روند.
الحمرا16
(عرب الحمرا)17
موقعيت:
PGR: 196204
فاصله تا بيسان: 5/7 كيلومتر
متوسط ارتفاع: 175 متر پایین‌تر از سطح دریا
تملك و کاربری زمين‌های روستا در سال 45 / 1944 (هكتار):
مالكيت کاربری
عرب: 3/862 زراعی: 1/1067
يهودي: 3/215 درصد از كل: 93%
مشاع: 3/75
عمارت ساختماني : سندی در دست نیست.
مجموع: 1/1151
جمعيت:
سال 1931: سندی در دست نیست.
سال 45 / 1944: 730 نفر
تعداد خانه‌ها (سال 1931): سندی در دست نیست.
الحمرا پيش از 1948
الحمرا در بخش جنوبي درّه بيسان واقع شده بود و به رودخانۀ اردن كه در حدود 8 كيلومتري شرق آن جریان داشت مشرف بود. جادۀ بيسان اريحا از ميان زمين‌هاي غربي روستا عبور مي‌كرد. نام روستا برگرفته از نام عشيرة الحمرا كه خود شاخه‌اي از قبيلۀ باديه‌نشين معروف به الصقور 18 (به معناي شاهين ) بود مي‌باشد.
اولين ارجاع شناخته شده به نام روستا به سال 1281 بازمي‌گردد، زماني كه قلاوون19، سلطان مملوكي (90 - 1279)
در مسير خود از سوريه به مصر از كنار روستا عبور كرد.
[Ibn al-Furat, cited in D 6/2:500] عشيرۀ باديه‌نشين الحمرا كه چند قرن پيش در اين روستا اقامت داشت، مجذوب زمين‌هاي حاصلخيز و منابع غني آب آن
گردید.
خانه‌هاي روستا كه در گستره‌هایي وسيع پراكنده بودند يا بناهایی بودند از خشت خام و يا خيمه‌هايي بافته‌شده از پشم شتر.
عمده‌ترین محصولات كشاورزي آنها عبارت بود از غلات، پرتقال، زيتون و سبزيجات. در سال 45/1944 جمعاً 7/842 هكتار از اراضي روستا به كشت غلات و حبوبات اختصاص می‌یافت. قدمت محوطه‌هاي باستاني شرق روستا، مثل تپه‌هاي تلّ الشقف 20 و تلّ أبو خرج 21 به دوره كنعانيان بازمي‌گردد.
اشغال روستا و اخراج ساكنین آن سندی در دست نیست.
آبادي‌هاي اسرائيلي در زمين‌هاي روستا
هيچ آبادي اسرائيلي‌اي بر روي زمين‌هاي روستا احداث نشده است.
روستا در حال حاضر
هيچ اثري از الحمرا باقي نمانده است. درختان پراكنده (كه تعدادي درخت انجير هم در ميان آنها وجود دارد)، كاكتوس‌ها و مرغزارها محوطۀ روستا را پوشانده‌اند.
پانوشت‌ها:
1- Tall al-Shawk 2- Jamma‘in 3- Wadi al-Jawsaq
4- al-Faqqu‘a 5- Jibu‘ Mountans 6- Nir David
7- Jabbul 8- Beyt Yosef 9- Wadi Yubla 10- Wadi al-‘Ashsha
11- Gebul 12- Gebula 13- Kawkab al-Hawa
14- Zab‘a 15- Doshen 16- al-Hamra 17- ‘Arab al-Hamra
18- al-Suqur 19- Qalawun 20- Tall al-Shuqaf 21- Tall Abu-Kharaj